ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ 2021

 

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2021

ΤΕΤΑΡΤΗ 16 ΙΟΥΝΙΟΥ 2021

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

 

                                                              ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1 . α. 1--------------ΣΩΣΤΟ  ( Πολιτικήν γάρ τέχνην….πολεμική.)

             2--------------ΣΩΣΤΟ ( Ζεύς ……απόλοιτο παν .)

             3-------------ΛΑΘΟΣ ( Πότερον ως αι τέχναι….νείμω;)

 

        β. 

1. διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν >      Αναφέρεται στην αρχαία λέξη             τῶν θηρίων

2. οὕτω καὶ ταύτας νείμω >    Αναφέρεται στην αρχαία λέξη           ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται

 

Β1. Σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, συστατικά της πολιτικής αρετής είναι η αἰδώς και η δίκη. Αἰδώς είναι ο σεβασμός, το αίσθημα ντροπής του κοινωνικού ανθρώπου για κάθε πράξη που προσκρούει στον καθιερωμένο ηθικό κώδικα του κοινωνικού περιβάλλοντος. Η δράση της είναι ανασταλτική και αποτρεπτική και συμπίπτει με τη λειτουργία της ηθικής συνείδησης. Δίκη είναι το συναίσθημα της δικαιοσύνης, η ενύπαρκτη στον άνθρωπο αντίληψη για το δίκαιο και το άδικο, ο σεβασμός των γραπτών νόμων και των δικαιωμάτων των άλλων.
Χάρη στην αιδώ και στη δίκη εξασφαλίζεται η αρμονική συμβίωση μέσα στην πόλη, η συνοχή του συνόλου, η ισορροπία και η ευταξία. Με αυτές αναπτύσσονται μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις φιλίας, συνεργασίας, αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού («ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί»). Στο περιεχόμενο της πολιτικής αρετής, πέρα από την αἰδῶ και τη δίκη, ο Πρωταγόρας εντάσσει και τη σωφροσύνη(«ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης») και την ευσέβεια. Έτσι προοικονομείται η σχετική σωκρατική αναζήτηση των μερών της αρετής, προκειμένου να οριστεί η έννοια της αρετής.

Β2.    Γλωσσικές επιλογές με τις οποίες παρουσιάζεται η εντολή του Δία για την επιβολή της θανατικής ποινής:

 1) Επανάληψη: πάντας... πάντες + πόλεις…πόλεως.

 2) Αντίθεση: πάντες - ὀλίγοι

3) Προστακτική: θὲς, μετεχόντων

 4) Δυνητική ευκτική: ἄν γὲνοιντο που δηλώνει αυτό που θα μπορούσε να συμβεί στο παρόν – μέλλον

 5) Εναλλαγή ευθέος και πλαγίου λόγου

6) Μεταφορά/ παρομοίωση: «ὡς νόσον πόλεως»

 

    Ο Πρωταγόρας τελειώνει τον μύθο με τον Δία να επιβάλλει αυστηρά την ανάγκη της καθολικότητας της πολιτικής αρετής και μάλιστα με την ποινή του θανάτου δηλώνοντας έτσι την πολύ μεγάλη σημασία που δίνει στις αξίες της αιδούς και της δίκης για τη συγκρότηση και τη διατήρηση της πολιτείας. Η σημασία και η αυστηρότητα του νόμου του Δία τονίζεται από την επιβολή θανατικής ποινής («κτείνειν ὡς νόσον πόλεως») σε όποιον δεν συμμορφώνεται στις εντολές του. Η παρομοίωση όποιου δεν συμμετέχει στην πολιτική αρετή με αρρώστια της πόλης υποδηλώνει ότι αποτελεί κίνδυνο γι’ αυτή και πρέπει να θανατωθεί για να διαφυλαχθεί η τάξη και η ισορροπία του συνόλου. Ο Δίας ζητάει το απόλυτο και το απαιτεί με αμείλικτη σκληρότητα. Επιπλέον η επιβολή της ποινής του θανάτου από τον Δία, και συνεπώς η αδυναμία του να εξασφαλίσει την καθολικότητά τους, δείχνει ότι οι αξίες της αιδούς και της δίκης δεν είναι έμφυτες, γιατί δεν αποτελούσαν γνώρισμα της αρχικής ανθρώπινης φύσης και ότι ο σκληρός νόμος που τις επιβάλλει είναι «έργο του χρόνου, της πικρής πείρας και της ανάγκης». Με αυτόν τον τρόπο οι πολίτες διαμορφώνουν κοινωνικοπολιτική συνείδηση και αναδεικνύονται υπεύθυνοι για τη χρηστή διοίκηση, αφού αυτή εξαρτάται από το δικαίωμά τους να έχουν βαρύνουσα άποψη για τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων. Ο Πρωταγόρας φαίνεται ότι δέχεται πως η πολιτική ιδιότητα, έστω και ως κατάφαση στην έννοια της δικαιοσύνης, είναι ειδοποιό γνώρισμα του ανθρώπου και απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι δεκτός στην πολιτική κοινωνία. Όταν και αυτό το ελάχιστο της κατάφασης στην έννοια του δικαίου λείπει από κάποιον, ο άνθρωπος αυτός δεν μπορεί να συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ανθρώπους, γιατί υστερεί και αποτελεί απειλή για τους ιδρυτικούς σκοπούς της πολιτικής κοινωνίας. Η ποινή που έχει προταθεί από τον Δία είναι η θανατική ποινή («κτείνειν ὡς νόσον πόλεως»). Από την άλλη η αντίστοιχη προβλεπόμενη ποινή από τον ανθρώπινο νόμο είναι η ἀτιμία, δηλαδή η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων και η εξορία. Ίσως η ποινή του Πρωταγόρα να φαίνεται ηπιότερη σε σχέση με αυτή που επιβάλλει ο Δίας˙ έχουν όμως και οι δύο τον ίδιο σκοπό: να οδηγήσουν τους ανθρώπους στην αρετή. Έτσι, προβάλλεται ο παιδευτικός ρόλος των νόμων. Αν, βέβαια, λάβουμε υπόψη μας τη σημασία που έχει η πόλη και η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά την εποχή αυτή, καταλαβαίνουμε πως η ποινή που αναφέρει ο Πρωταγόρας είναι ισάξια ή και αυστηρότερη από αυτή που προτείνει ο πατέρας των θεών.

 

Β3.       1 -------------ΛΑΘΟΣ

             2 -------------ΛΑΘΟΣ

             3 -------------ΣΩΣΤΟ

              4 ------------ΣΩΣΤΟ

              5 ------------ΛΑΘΟΣ

 

Β4. α.  1-------------- ε

             2--------------γ

             3--------------στ

             4---------------ζ

             5---------------η

             6-----------------α

 

       β. << διεφθείροντο>>.   Για την καταπολέμηση της πολιτικής διαφθοράς ,απαιτείται αντιμετώπιση ουσιαστική από όλους τους θεσμούς.

         <<δημιουργοί>>.    Οι δημιουργοί των καλλιτεχνικών δρώμενων βραβεύτηκαν απ το δήμαρχο.

 

Β5. Τόσο στο παράλληλο όσο και στο πρωτότυπο κείμενο παρακολουθούμε τις απόψεις δύο στοχαστών αναφορικά με την λειτουργία της  δικαιοσύνης  και της αδικίας ως παράγοντες κοινωνικής οργάνωσης.

Ο Καλλικλής στον διάλογό του με τον Σωκράτη υποστηρίζει ότι η αδικία, δηλαδή  όπως την ορίζει, η υπεροχή του ικανότερου και του πιο δυνατού αποτελεί φυσική προαίρεση των ανθρώπινων όντων (Η ίδια ...αδύνατο) ενώ αντίθετα η δικαιοσύνη αποτελεί μια υποκριτική στάση. Ειδικότερα, θεωρεί ότι τα αδύναμα και χωρίς ιδιαίτερες δεξιότητες άτομα έχουν ορίσει ως δίκαιο την ισάξια αντιμετώπιση και τις ίσες απολαβές για όλους σε μια προσπάθεια τους να αποκρύψουν την ανικανότητά τους και να προσπαθήσουν να ελέγξουν και να αποδυναμώσουν τους πιο ισχυρούς (Φοβίζουν... αδικίας).

Στον αντίποδα, ο σοφιστής Πρωταγόρας  διατείνεται πως η αδικία είναι παράγοντας κατάλυσης της κοινωνικής οργάνωσης. Οι άνθρωποι ζούσαν διασκορπισμένοι, στα πρώτα στάδια της ύπαρξής τους, και για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο των άγριων ζώων δημιούργησαν ομάδες συμβίωσης, χωρίς όμως σταθερές δομές. Αδικούσαν ο ένας τον άλλον και δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν διότι δεν  υπήρχαν οι κατάλληλοι κανόνες για να επιβάλλουν δεσμεύσεις και περιορισμούς ώστε να εξασφαλιστεί η ενότητα και η συνοχή της κοινωνίας. Οι κανόνες αυτοί αποτελούν το μέσο για την συνύπαρξη των ατόμων αφού αποφεύγουν την αδικία σεβόμενοι το δίκαιο και τα δικαιώματα των συμπολιτών τους.

Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι ο Πρωταγόρας  θεωρεί  ότι η φυσική τάση του ανθρώπου είναι να ζει ελεύθερος στη φύση και ότι οι κοινότητες δημιουργήθηκαν από την ανάγκη των ανθρώπων για επιβίωση και ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών. Στο πλαίσιο αυτής της άποψης θα μπορούσε να ειπωθεί ότι  αυτή η συνύπαρξη αποτελεί ένα άτυπο κοινωνικό συμβόλαιο που υποχρεώνει τα άτομα να εξισωθούν και να στερηθούν ορισμένες ελευθερίες τους για να συνυπάρξουν. Αυτή όμως η υποχώρηση και η εξομοίωση, έστω και αν έχει εξαναγκαστικό χαρακτήρα, είναι απαραίτητη για την επιβίωση του ανθρώπινου γένους.

Σε διαφορετική περίπτωση, αν  το δίκαιο του ισχυρού που υποστηρίζει ο Καλλικλής εφαρμοστεί στην πράξη επέρχεται αναστάτωση, ανισορροπία στις ανθρώπινες σχέσεις και αυτό οδηγεί στην ρήξη της κοινωνικής συνοχής.

 

 

Γ1. Ο Άνυτος λοιπόν, ακόμα και ύστερα από το θάνατο του, έχει κακή φήμη εξ αιτίας της κακής αγωγής του γιου του και της δικής του απερίσκεπτης υπεροψίας. Ο Σωκράτης πάλι επειδή εξύψωνε τον εαυτό του στο δικαστήριο, τράβηξε κατά πάνω του το φθόνο κι έκανε πιο πολύ τους δικαστές να τον καταδικάσουν σε θάνατο. Σ' εμένα όμως φαίνεται ότι έτυχε τη μοίρα που αγαπούν οι θεοί.

 

Γ2.  Στο απόσπασμα από τον επίλογο του έργου ‘’Απολογία Σωκράτους’’, ο Ξενοφών διατυπώνει τις κρίσεις του για τη στάση του Σωκράτη στο δικαστήριο. Ο ιστορικός θεωρεί ότι ο Σωκράτης επέδειξε ψυχική ρώμη, γιατί αποφάσισε ότι ήταν προτιμότερο να πεθάνει παρά να ζει, αφού ποτέ δεν ήταν αντίθετος σε κάτι που θεωρούσε αγαθό ( << έπεδείξατο δε τῆς ψυχῆς…χπροσάντης ἦν >> ). Μάλιστα ούτε και μπροστά στον θάνατο επέδειξε δειλία, αλλά εύθυμα τον αποδέχτηκε και πλήρωσε το χρέος του σε αυτόν ( << οὐδὲ πρὸς τὸν θάνατον … ἐπετελέσατο>> ). Στο παρατιθέμενο απόσπασμα από τον επίλογο έργου «Απολογία Σωκράτους» ο Ξενοφών διατυπώνει τις κρίσεις του για τη στάση του φιλοσόφου στο δικαστήριο. Ο ιστορικός θεωρεί ότι ο Σωκράτης επέδειξε αξιοθαύμαστη ψυχική ρώμη. Έκρινε ότι ήταν προτιμότερο να πεθάνει παρά να ζει έχοντας παραβεί τις ηθικές αρχές στις οποίες πίστευε. Κι αυτό, γιατί ποτέ δεν ήταν αντίθετος σε κάτι που θεωρούσε αγαθό («επεδείξατο δε της ψυχής…προσάντης ήν»). Μάλιστα, ούτε και μπροστά στον θάνατο επέδειξε δειλία, αλλά ευχάριστα την αποδέχτηκε και πλήρωσε το ρέος που σε αυτόν («ουδέ προς τον θάνατος… επετελέσατο»). Ο Ξενοφώντας αντιλαμβάνεται τη σοφία και τη γενναιότητα του Σωκράτη και γι’ αυτούς τους λόγους τον μνημονεύει και τον επαινεί ( « ἐγὼ μὲν δὴ κατανοῶν… οὐκ ἐπαινεῖν» ).

 

 

Γ3. α. <<Ημιν μεν ουν δοκει θεοφιλεστερων μοιρων τετυχηκεναι. των μεν γαρ βιων τα χαλεποτερα.>>

      β. <<γνωθι     ζη /ζηθι    τεθνηκως /τεθνεως  ισθι 

 

Γ4.α.  διά το μεγαλύνειν: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του αναγκαστικού αιτίου στη μετοχή επαγόμενος .>

     Του ζην : έναρθο απαρέμφατο ως γενική συγκριτική ( β όρος σύγκρισης ) από το συγκριτικού βαθμού επιθέτου κρειττον,  ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός ( α όρος σύγκρισης) το τεθνάναι.

     Του ανδρός : γενική κτητική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στα ουσιαστικά τήν σοφίαν ,την γενναιότητα .

    Αξιομακαριστότατον: κατηγορούμενο στο αντικείμενο τον άνδρα, από το δοξαστικό ρήμα νομίζω.

   β. ει δε τις των αρετης εφιεμένων ωφελιμωτερω τινί Σωκράτους συνεγένετο, εκεινον εγω τόν άνδρα αξιομακαριστότατον νομίζω.

 

Ο υποθετικός λόγος αποτελείται : υπόθεση( ει…συνεγένετο ----- ει και οριστική)

                                                              Απόδοση( εκεινον…..νομίζω ------- οριστική )

 

Επομένως δηλώνει το πραγματικό .

 

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ:     εάν …..συγγενηται , νομιω

Υπόθεση : εάν και υποτακτική

Απόδοση: οριστική μέλλοντα

Είναι ο υποθετικός λόγος του προσδοκώμενου.

( ΣΕ ΛΙΓΟ ΣΕ ΠΙΟ ΕΠΙΣΗΜΗ ΜΟΡΦΗ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΛ.ΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ